Niepłodność męska
Niepłodność męska (męski czynnik niepłodności, male infertility factor, MIF) brak zdolności do produkcji pełnowartościowych plemników (impotentia generandi) lub niemożność odbycia stosunku płciowego (impotentia coeundi). Przyjmuje się, że męski czynnik występuje u 40 % przypadków niepłodności małżeńskiej. Dodatkowo u 20 % par występuje łącznie czynnik męski i żeński. Należy podkreślić, że tylko całkowity i stały brak plemników w nasieniu całkowicie przekreśla szanse mężczyzny na bycie ojcem. Do chwili obecnej nie ustalono dolnej granicy koncentracji plemników w nasieniu, która wykluczyłaby mężczyznę z rozrodu. Badanie andrologiczne jest podstawą diagnostyki niepłodności męskiej.
Na parametry nasienia wpływa bardzo wiele czynników; dla potrzeb akademickich wymienić można:
- Zaburzenia genetyczne stanowiące ok. 15% przyczyn niepłodności męskiej. Najczęściej stwierdza się dodatkowy chromosom X, translokacje chromosomalne, mutację w genie CFTR czy mikrodelecje w chromosomie Y
- Wady wrodzone, często niezstąpione jądra (wnętrostwo), niedrożność przewodów wyprowadzających CBAVD
- Żylaki powrózka nasiennego powodują miejscowe podwyższenie temperatury w miejscu wydostawania się plemników z jądra, co sprawia, że obniża się ich ruchliwość lub nawet giną.
- Każda choroba ogólnoustrojowa (nawet krótkotrwałe banalne infekcje) mają wpływ na parametry nasienia; zwykle jednak zmiany w spermiogramie obserwujemy z opóźnieniem 2 – 3 miesięcznym
- Przyczyny infekcyjne męskich narządów płciowych: przebyte w dzieciństwie (świnkowe wirusowe zapalenie jąder – zniszczenie jąder 25% przypadków) czy nabyte po rozpoczęciu życia seksualnego (zapalenie najądrzy powodowane np. przez chlamydie). Każdy stan zapalny męskich narządów rozrodczych może skutkować uszkodzeniem budowy i/lub funkcji plemników lub spowodować zniszczenie najądrzy
- Urazy jąder, zarówno związane z wypadkami jak i po operacjach, np. leczenia przepukliny pachwinowej, skręt jądra
- Ciężkie choroby ogólnoustrojowe: niewydolność wątroby, trzustki, nerek, układu krążenia, cukrzyca, niedokrwistość, nowotwory (zarówno sam fakt choroby jak i następstwa leczenia przeciwnowotworowego: radio - i chemioterapia)
- Przyjmowane leki
- Wsteczna ejakulacja, której przyczyną są zaburzenia kurczliwości mięśni cewki moczowej, powodujące przesuwanie plemników do pęcherza moczowego zamiast ujściem cewki moczowej na zewnątrz. Zaburzenia te mogą mieć charakter przejściowy lub trwały.
- Styl życia: nikotynizm, alkoholizm, narkomania
- Szkodliwe czynniki środowiskowe i zawodowe (przegrzanie okolic narządów płciowych, środki ochronny roślin, barwniki anilinowe, metale, narażenie na promieniowanie elektromagnetyczne, plastyfikatory używane w tworzywach sztucznych)
Warto podkreślić fakt, że także w grupie zdrowych mężczyzn podczas oceny materiału genetycznego plemników stwierdzono występowanie aberracji chromosomowych na poziomie 10 - 14 %, z czego 1 - 4 % stanowiły aneuploidie.
Pomimo długiej listy nadal w 25 – 30% przypadków niepłodności męskiej nie udaje się ustalić przyczyny – rozpoznaje się wtedy niepłodność idiopatyczną.